Ülkece Kuzey Irak’ta terör örgütünün masum vatandaşlarımızı ve güvenlik görevlilerimizi şehit etmelerini teessürle öğrendik. Yazımın başlangıcında bu ve benzer olayların müsebbibi, insanlıktan nasipsiz örgütü lanetliyor, olayda şehit olanlara Allah’tan rahmet, yakınlarına ve milletimize başsağlığı diliyorum.
Psikolojinin ifadesiyle stres, fizik ilminin tarifi ile basınç veya tazyik varlıkların çalışmasını ve davranışını normalden saptırır. Varlıkların diyorum çünkü stres canlılar kadar cansızları da etkiler. Örnek olarak hepinizin bildiği gibi suyun kaynama noktası deniz kenarındaki hava stresinin altında başka, yükseklerde başkadır.
Bitkiler kötü koşulları fark ettiklerinde strese girerler ve nesillerinin sağlıklı olup olmasına bakmadan çok sayıda tohum oluşturup stres koşullarını atlatmaya çalışırlar. Stres altında kalan bitkiler anormal görünümlere bürünürler, üreme potansiyelleri düşer, meyve verimleri azalır. Stresli bir ortamda yetiştirilen hayvanların büyümesi, gelişmesi ve davranışları normalin dışına çıkar. Stres hamile hayvanları erken doğuma zorlar. Dünyada tanınmış köpek maması üreten firmalar geliştirdikleri mamaların köpekler tarafından beğenilme oranlarını belirlemek için deneme öncesi hayvanların streslerini azaltmak üzere açık havada dolaştırırlar, onları oyunla meşgul ederler. Stresten uzaklaşmış köpeklerin mamaları tatmalarına izin verirler.
Tarım ve hayvancılığımızda bütün çabalara rağmen verim düşüklüğünün nedenlerinden birisi de yetiştirdiğimiz hayvan ve bitkilerin maruz kaldıkları stres koşullarıdır.
Stres koşullarının benzer etkileri, insan ve insanın oluşturduğu yapılar için de geçerli. Medyanın baskısı altındaki hakem rahat maç yönetemez. Duruşmada kararı sonrasındaki olacakları düşünen hâkim zorlanır. Stresin gölgesindeki eşler doğruyu bulamaz, böyle ailelerde neşeli çocuk sesleri yankılanmaz. Kaygılı ve stresli liseli üniversitede tutkuyla okuyacağı bölümü seçemez. Strese maruz bırakılan jüri uygun adayı bulamaz. Raporu hazırlayan üyeler eldekilere göre değil, raporun çıkaracağı olası gürültünün hesabına göre tavır belirlemek zorunda kalır. Stres bombardımana tutulan seçmen iki arada bir derede kararını verir.
Stres altında ister birey, ister toplum olsun çoğunlukla sağlıklı ve adil olanı değil hayatta kalmayı önceler. Uzun süre stres altında kalan bireyler ve topluluklar başkalarına şüphe ile bakar, kendine avantaj sağlayanın peşinde koşar, güzelin, doğrunun ve adil olanın ölçüsünü kendinde görür. Kendini merkeze alarak kendinden uzağa doğru diğer bireylere ve topluluklara azalan bir değer biçer. Böyle toplumlarda bireylerin ve toplum kesimlerinin içinde yüzdükleri zemin sağlamlığını yitirir, çimentosu ufalanır ve iş görmez. Herkes kendinden daha zayıf gördüğü halkadan stresini çıkarır. Makulü arayanlar etkisizleşir ve sürecin uzun sürmesi ile çaresiz kalır, dikkate alınacak bir kesim olmadan çıkar.
Toplumda şiddet hiçbir şekilde mazur gösterilemez ve desteklenemez. Bununla birlikte şiddetin en önemli nedenlerinden birisinin de stres altında kalan bireylerin davranışsal özellikleri olduğu da bilinmelidir. Stres makulü ve aklı öldürür, sivrilikleri keskinleştirir. Toplumda genelin yüzünü güldüren kararlar sükûnet ortamında alınır. Bütün bu nedenlerden dolayı bir ülkede sistem ve sistemi oluşturan tüm unsurlar, bireylerin ve toplumun sükûnet içinde kararlar vermelerini temin etmeye gayret etmelidir.
