“Hastalık” dendiğinde toplumumuzda, bir canlının bireysel olarak sağlığıyla ilgili bir problemi olduğu anlaşılır. Bu yaygın kanaatin aksine bireyler gibi toplumların da hastalıkları vardır. Toplumlar çok sayıda bireyden oluştuğu ve ömürleri çok daha uzun olduğu için, hastalıkları da uzun süreli ve daha etkili olur. Toplumsal hastalık eğitim yoluyla tedavi edilemez ise toplumun sonunun gelmesiyle de sonuçlanabilir.

Toplumların kendine özgü iyi hasletleri olabildiği gibi bazı hastalıkları da olabilmektedir. Bazen iyi bir toplumsal alışkanlık zaman geçtikçe, koşullar değiştikçe toplumun ayaklarına bağ olan bir hastalık haline de dönüşebilir.

Toplumumuzda, dost canlısı olmamız, yardım severliğimiz, mazlumlara düşkünlüğümüz, sıkıntıları paylaşma alışkanlıklarımız iyi hasletlerimizden sadece bir kaçı. Buna karşın “mış gibi yapmak” toplumsal hastalıklarımızın en başında gelmektedir. Bu hastalığımız sadece bugünün sorunu olmayıp kökleri birkaç asır gerilere kadar gitmektedir. “mış gibi yapmak” gücü, direnci ve etkisi sınırlı sanal bir toplum oluşturur. Bunu, toplum olarak aşılması gereken zorluklarla karşılaştığımızda anlamış oluruz fakat iş işten geçmiş olabilir.

Burada “mış” hastalığımıza ait örnekler vermek istemiyorum. Kendimize ve etrafımıza baktığımızda; iş verimimizin düşüklüğü, yaptığımız işlerin hedef ve sonuçlarının irdelenmemesi, önceden karar verip kılıfını sonradan bulmaya çalıştığımız uygulamalar, sonuçları işe yaramadığı halde sürekli aynı şeyleri tekrarlamak, şatafatlı ciltler içinde gerçeği yansıtmayan ve yukarıları memnun edecek cümlelerle dolu raporlar, uymadığımız halde yazdığımız ve sonuç alamadığımız planlar, bunca emek ve para harcanmasına karşın hangi seviyede olduklarını bile bilmediğimiz her kademe eğitim kurumlarından mezunlar, bırakın  dünyanın başka yerlerinde mesleğini icra etmeyi, kasabasında bile çalıştırılmaması gereken binler “..mış gibi yapmanın” sonuçlarından sadece bir kaçı. Bu arada, ülkemizde özetlemeye çalıştığım toplumsal hastalığa tutulmamış, işlerini hakkıyla yapan kişi ve kuruluşların da olduğunu unutmamak gerek.

Toplumsal hastalıkları, eğitim sistemimizin merkezine almak tedavi için önerebileceğim en etkili yol.